Κράτος και επανάσταση

Στο έργο αυτό, ο Λένιν αναπτύσσει τη μαρξιστική θεωρία για το κράτος. Το βιβλίο γράφτηκε κατά την περίοδο προετοιμασίας της Οκτωβριανής Επανάστασης, όταν το ζήτημα για το κράτος και της σχέσης του προλεταριάτου προς αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία, τόσο θεωρητικά αλλά και άμεσα πρακτικά, πολιτικά.

Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρεται ότι η κεντρική θέση του μαρξισμού για το κράτος είναι ότι αυτό είναι προϊόν και έκφραση του ασυμβίβαστου των ταξικών αντιθέσεων, όργανο της ταξικής κυριαρχίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο ο Λένιν τεκμηριώνει την ανάγκη όχι μόνο να κατακτηθεί ο κρατικός μηχανισμός της αστικής τάξης, αλλά να συντριβεί, προσθέτοντας ότι μαρξιστής δεν είναι αυτός που μιλάει απλά για την πάλη των τάξεων αλλά αυτός που αναγνωρίζει ότι αυτή η πάλη οδηγεί νομοτελειακά στη δικτατορία του προλεταριάτου. Στο τρίτο και τέταρτο κεφάλαιο, ο Λένιν αναλύει την πολύτιμη εμπειρία από την Παρισινή Κομμούνα του 1871. Εξετάζει βασικά στοιχεία της εξουσίας των εργατών τους δυόμισι εκείνους μήνες και χαρακτηρίζει το κράτος της δικτατορίας του προλεταριάτου ως αναγκαίο όρο για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Στο πέμπτο κεφάλαιο ο Λένιν αναλύει τις οικονομικές βάσεις της απονέκρωσης του κράτους και αναφέρεται στις δύο βαθμίδες της κομμουνιστικής κοινωνίας.

Το Κράτος και επανάσταση είναι θεμελιώδες έργο του επιστημονικού κομμουνισμού. Αποτυπώνει νομοτέλειες για το πέρασμα στο νέο κοινωνικο-οικονομικό σχηματισμό, τον κομμουνιστικό, διακρίνοντας και την κατώτερη βαθμίδα του το σοσιαλισμό. Η αναθεώρηση αυτών των νομοτελειών σημάδεψε τον οπορτουνισμό της παλιάς σοσιαλδημοκρατίας αλλά και της νέας (της «Νέας Αριστεράς»). Η έλλειψη βαθιάς συνειδητοποίησης και επομένως επαναστατικής πολιτικής με βάση τις νομοτέλειες της επανάστασης στοίχισε στο κομμουνιστικό κίνημα οπορτουνιστική ανετοιμότητα για την αντιμετώπιση της αντεπανάστασης.